Licht en donker

Contrast en ruimte maken door te arceren.

Wat heb je nodig?

Lijntjespapier (bijvoorbeeld uit een schrift)
Plaknotities of papier van 8 bij 8 cm
Blauwe of zwarte balpen
Potlood
A6 papier

Gebruik de dubbelgevouwen vellen A4 papier die je gemaakt hebt tijdens de voorbereiding.

Tekenen ligt aan de basis van vormgeving. Kunstenaars, ontwerpers, architecten, allemaal gebruiken ze potlood,pen en papier om hun ideeën vorm te geven. Ook in de grafiek neemt het tekenen een belangrijke plek in. Met name in het etsen en in het steendrukken zijn er talloze kunstenaars bezig (geweest) om zich op een of andere manier in lijn uit te drukken.

Daarom deze online les. Ontdek de wereld door te tekenen, Ontdek jouw eigen handschrift en welke wereld jij kunt verbeelden.

Arceren

Arceren.. Wat is dat? Eigenlijk is het vooral lekker krassen! Dat kun je doen in verschillende richtingen en hierdoor kun je laten zien waar het licht en waar het donker is. We beginnen met wat korte oefeningen om je op te warmen!

Stap 1: één kras

Pak een pen of potlood en zet deze op een plaknotitie of vel papier van 8 bij 8 cm. Maak een kras zonder je pen/potlood van het papier te halen.

Stap 2: Zoveel mogelijk krassen

Pak een nieuw vel papier van 8 bij 8 cm en maak terwijl je tot tien telt zoveel mogelijk krassen op het papier.

Stap 3: Andere hand

Pak een nieuwe plaknotitie of vel papier van 8 bij 8 cm en doe dezelfde oefeningen van stap 1 en 2, maar dan met de hand waar je nooit mee tekent.

Teken of schrijf je met je rechterhand? Teken ook eens met de andere hand!

Kijken

Wat zie je?
Wat is het verschil tussen de tekeningen?
Waar is het donkerder en waar lijkt het lichter?

Gebruik dit effect in een volgende tekening.

Alleen al met verschillende manier van krassen kun je een mooie tekening maken. Kunstenaar Gunther Forg is hier een goed voorbeeld van.

Günther Förg, Untitled, 2007 © Estate Günther Förg, Suisse / VG Bild-Kunst, Bonn 2019. Courtesy Estate Günther Förg, Suisse

Maar hoe kun je laten zien dat iets hol of bol is? En hoe en waar valt de schaduw van een vaas of een beker precies? Ook dat kun je laten zien met arceren!

Door te arceren kun je laten zien of een voorwerp hol of bol is en waar de schaduw op de grond valt.

Net als kunstenaar Rembrandt van Rijn kun je arceren gebruiken om vorm en diepte te maken in een tekening. Rembrandt was een van de grote meesters die het arceren gebruikte in etsen van zijn landschappen, portretten en mensen om licht, donker en ruimte te laten zien.

*Zelfportret met Saskia, Rembrandt van Rijn, 1636* (link)

Ook andere kunstenaars gebruiken arceren om diepte te laten zien door de richting van de lijn en de hoeveelheid lijnen die worden gezet.

François-Marius Granet (French, 1775 – 1849)
*Interior of the Tomb of Louis Phillippe and the Orléans Family*, 1845 (link)

City and Country, 1868, Jules-Ferdinand Jacquemart

Oefenen

Als je gaat arceren, dan zet je dus lijnen om te laten zien waar het licht en donker is in een tekening. Dit kunnen horizontale, verticale en diagonale lijnen die kriskras door elkaar heen gaan. Jij gaat deze richtingen gebruiken in de oefening.

Stap 1: lijnen tekenen

Plak een stuk van lijntjespapier A6 formaat op een pagina in je creative journal.

Stap 2: Lijnen zetten

In elke rij gaan we op verschillende manieren arceren.

Rij 1: Teken verticale lijnen.
Rij 2: Teken dubbel zoveel verticale lijnen dan in het eerste kader. De lijnen staan dichter op elkaar.
Rij 3: Teken dubbel zoveel verticale lijnen dan in het tweede kader. Nog dichter op elkaar dus!
Rij 4: Teken schuine lijnen van de linkerbovenhoek naar de rechterbenedenhoek.
Rij 5: Teken schuine lijnen van de rechterbovenhoek naar de linkerbenedenhoek.
Rij 6: Teken schuine lijnen van de linkerbovenhoek naar de rechterbenedenhoek en van de rechterbovenhoek naar de linkerbenedenhoek.
Rij 7: Teken schuine lijnen van de linkerbovenhoek naar de rechterbenedenhoek, van de rechterbovenhoek naar de linkerbenedenhoek en verticale lijnen.
Rij 8: Teken schuine lijnen van de linkerbovenhoek naar de rechterbenedenhoek, van de rechterbovenhoek naar de linkerbenedenhoek, verticale en horizontale lijnen.
Rij 9: Teken twee keer zoveel schuine lijnen van de linkerbovenhoek naar de rechterbenedenhoek, van de rechterbovenhoek naar de linkerbenedenhoek, verticale en horizontale lijnen dan in rij 8.

Stap 3: Kijken

Welk vlak is het lichtst? Hoe komt dat?
Welk vlak is het donkerst? Hoe komt dat?

Niet alleen de hoeveelheid lijnen, maar ook hoe hard je met je pen op het papier drukt zorgt ervoor dat je tekening lichter of donkerder wordt. Dit kun je uitproberen door een van de kaders hierboven opnieuw te tekenen en zoals is beschreven te arceren door je pen harder of zachter op het papier te drukken.

Nu weet hoe je lichte en donkere vlakken kan maken met lijnen. Dan kun je nu deze techniek gebruiken om jouw kunstwerk te maken!

Opdracht: Breng een schaduw tot leven

Stap 1: Vang de schaduw van een object op papier

Pak een gekleurd vel A6 papier. Kies een voorwerp dat je gaat gebruiken. Zet deze buiten in de zon en kijk goed naar de schaduw. Leg je papier op grond op de schaduw en trek de schaduw om.