Grafisch Atelier Hilversum heeft de afgelopen jaren een flinke collectie loden en houten letters opgebouwd. De organische manier waarop extra kasten lood, dozen met hout en ander materieel de werkplaats binnenkwam maakt dat we zelf ook geen goed zicht meer hadden op wat er nu allemaal precies in huis is.
Tijdens de afgelopen corona lockdowns was het atelier gesloten voor publieksactiviteiten en kwamen ook de zelfstandig werkende kunstenaars veel minder vaak over de vloer. Die luwte hebben we aangegrepen om een grondige inventarisatie van de lettercollectie te starten.
Hier alvast de link naar het spreadsheet met de resultaten: Letterinventaris GAH
Het eerste werkblad bevast de opsomming van de inhoud van 551 kasten verdeeld over 31 bokken. De overige werkbladen bevatten contextuele informatie over ontwerpers, lettergieterijen en meer.
Drijvende kracht achter deze inspanning is GAH lid Henk Matthezing, gepensioneerd chemicus en economisch-sociaal historicus. Henk werkte onder andere bij de universiteit van Rotterdam en de Koninklijke Bibliotheek aan het digitaliseren van collecties, met speciale aandacht voor metadata vraagstukken.
Aanpak
De inventaris van het grafisch atelier bestaat uit een verzameling persen en aanverwante apparaten en instrumenten, drukletters, cliche’s, vakliteratuur, prenten en meer. Waar te beginnen?
De collectie loden letters kwam om een aantal redenen naar voren als goed startpunt. Dit deel van de collectie viel duidelijk af te bakenen. Het ging om de inhoud van de ruim vijfhonderfvijftig kasten in de meer dan dertig letterbokken in het atelier. Een flinke klus, maar te overzien. Daarbij is er al vrij veel informatie beschikbaar over het beschrijven en categoriseren van verschillende lettertypen. We hoefden hier dus geen wiel voor uit te vinden maar konden reeds bestaande indelingen en typeringen gebruiken. En tenslotte: het grafisch atelier wil haar collectie graag beschikbaar maken en houden voor actuele projecten. Een digitaal overzicht van juist de collectie loden letters is dan zinvol om breed te kunnen delen met de buitenwereld. We kozen er dus expliciet voor om de nog veel diverser verzameling grote houten letters die buiten de bokken om op schappen en in ladekasten liggen voor nu buiten beschouwing te laten.
Met de ruim dertig letterbokken gekozen als vertrekpunt was de volgende stap het vaststellen van de verschillende aspecten die we wilden registreren. In het spreadsheet vind je die op het eerste blad terug als de labels voor kolom D tot en met AD: naam, ontwerper, corpsgrootte, variant, hoogte en meer. Vooral hier was het goed om terug te kunnen grijpen op bestaande typeringen en classificaties.
En toen begon het echte werk. Elke kast opentrekken, kijken wat er in zit en die inhoud zo compleet mogelijk beschrijven. Gedurende de lockdown-maanden van 2021 en 2022 heeft Henk zo in kaart gebracht wat we aan loden letters in huis hebben. Een prestatie van formaat!
Hoe verder?
Hiermee hebben we een mooie start gemaakt. Natuurlijk willen we graag beter en meer. Richtingen voor verdere uitwerking zijn onder andere letterproeven maken, mate van compleetheid registreren, ook de houten letters registereren en het geheel omzetten naar linked open data.
Het zetten en drukken van letterproeven en die toevoegen aan het online overzicht
Meer informatie over de verschillende letters vastleggen maakt immers nog niet veel meer duidelijk over hoe een specifiek lettertype er uit ziet. Gedrukte letterproeven zouden het kiezen van een geschikte letter veel directer en sneller mogelijk maken.
De registratie verrijken met meer informatie over de mate van compleetheid van een letter
In deze ronde langs de letters is heel globaal benoemd of de letter compleet is of niet (ja/nee/waarschijnlijk?). Het zal even flink doortellen zijn maar het is vooral van de broodletters goed om te weten hoeveel tekst er in één keer mee gezet kan worden. Daarvoor zullen we ook onze definitie van “compleet” scherper moeten definiëren.
De inventarisatie uitbreiden met informatie over de collectie houten letters
Deze inventarisatie is expliciet beperkt gehouden tot de inhoud van de letterbokken in het atelier. Buiten die bokken om ligt er nog een flinke hoeveelheid grote houten letters op diverse schappen die nog niet verwerkt zijn.
Het omzetten van de data in het spreadsheet naar linked open data.
Dit spreadsheet online zetten is een eerste stap in digitaal publiceren van de collectie. En hoewel je ook in dit overzicht al kunt filteren, sorteren en zoeken, het is in de basis statische informatie in een afgekaderd document. Het geheel zou nog rijker en nuttiger zijn waneer contextuele informatie, zoals die in de achterliggende werkbladen, direct aan de letterinformatie gekoppeld wordt. Een volgende stap zou dan zijn om deze informatie om te zetten naar linked open data. Andere werkplaatsen en drukkerijen zouden hun collecties er aan toe kunnen voegen en de bestaande informatie kunnen verrijken. Ook hierin heeft Henk al een en ander in verkend en uitgewerkt, maar dat is voor een andere keer.